Βάσει της προσωπικής μου εκτίμησης, αν γίνει ένας σεισμός με επίκεντρο ακριβώς κάτω από το Τόκιο, η διακοπή της κυκλοφορίας θα έχει σαν αποτέλεσμα 6,5 εκατομμύρια εργαζόμενοι να μην μπορέσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Καθώς αυτή τη φορά το επίκεντρο του σεισμού ήταν στη θάλασσα έξω από το Σανρίκου, έχω την εντύπωση ότι ο αριθμός δεν ήταν τόσο μεγάλος. Το πρωί του Σαββάτου, τα τρένα που έρχονταν από το Τόκιο ήταν οριακά γεμάτα από ανθρώπους που επέστρεφαν από τις δουλειές τους στις οποίες είχαν διανυκτερεύσει. Απλοί, καθημερινοί άνθρωποι με κοστούμια –αλλά και κράνη- κρατώντας σακούλες γεμάτες προμήθειες που είχαν αγοράσει την προηγούμενη μέρα, επέστρεφαν στα σπίτια τους, έχοντας στο πρόσωπό τους ζωγραφισμένη μια αίσθηση ανακούφισης. Καταλάβαινα πολύ καλά πώς αισθάνονταν· το ίδιο αισθανόμουν κι εγώ εκείνο το Σάββατο, την ημέρα του μεγάλου σεισμού. Γύρισα στο σπίτι μου νιώθοντας ασφάλεια και ελπίδα ότι τα πράγματα θα άρχιζαν να βελτιώνονται.
Καθώς την Κυριακή δεν είχε αποκατασταθεί πλήρως η λειτουργία των τρένων και καθώς ο καιρός ήταν καλός, είπα να πάω μια βόλτα στο πολυκατάστημα της περιοχής μου· είναι ένα μεγάλο πολυκατάστημα και τα πάντα (τόσο το ίδιο το κατάστημα όσο και η κίνηση των πελατών), έδειχναν φυσιολογικά –αυτό που θα περίμενε κανείς μια οποιαδήποτε Κυριακή. Παρόλα αυτά, η ανάμνηση του μεγάλου σεισμού ήταν πολύ φρέσκια και όταν πήρα το ασανσέρ, αισθάνθηκα μια ανησυχία ότι μπορεί να γίνει κάποιος μετασεισμός και ότι μπορεί ο μηχανισμός του ασανσέρ να μην το σταματήσει όπως θα έπρεπε. Κάποια στιγμή, ενώ τριγύριζα κάνοντας τις δουλειές μου, άκουσα από τα μεγάφωνα του καταστήματος μια φωνή να ανακοινώνει «Μόλις έγινε ένας σεισμός. Το κτήριο είναι ασφαλές –μην ανησυχείτε». Δεν τον είχα καταλάβει αυτόν τον σεισμό όμως επειδή δεν επρόκειτο για μια συνηθισμένη μέρα ανησύχησα και, αφού τσέκαρα πού βρίσκονταν οι έξοδοι κινδύνου του καταστήματος, πήρα τον δρόμο της επιστροφής.
Στη διαδρομή πρόσεξα ότι, παρόλο που ο αυτοκινητόδρομος δεν είχε τη συνηθισμένη του κίνηση (για Κυριακή), τα βενζινάδικα είχαν τεράστιες ουρές από αυτοκίνητα που περίμεναν να γεμίσουν. Εκείνη τη στιγμή δεν κατάλαβα γιατί –το κατάλαβα αργότερα, όταν πήγα μαζί με μια γειτόνισσα και φίλη στο σούπερ-μάρκετ της περιοχής: τα ράφια του σούπερ-μάρκετ ήταν άδεια από βασικά τρόφιμα όπως το ψωμί, το νερό, το γάλα, τα στιγμιαία νουντλς ράμεν και το ρύζι. Η εικόνα αυτή είναι πολύ παράξενη για τα δεδομένα της Ιαπωνίας όπου τα ράφια των σούπερ-μάρκετ δεν αδειάζουν σχεδόν ποτέ. Αυτό που συνέβαινε ήταν ότι ο κόσμος είχε αρχίσει να αγοράζει πολύ περισσότερα αγαθά από όσα χρειαζόταν.
Από το Σάββατο είχε αρχίσει να υπάρχει πρόβλημα με το ρεύμα στο Τόκιο, οπότε η Εταιρεία Ηλεκτρισμού του Τόκιο ανακοίνωσε την Κυριακή ότι θα ξεκινήσει να εφαρμόζει προγραμματισμένες κυλιόμενες διακοπές ρεύματος. Προσωπικά, αυτό που με απασχολούσε ήταν η λειτουργία των τρένων· δεν ανησυχούσα ιδιαίτερα για τη βενζίνη ή τις προμήθειες σε τρόφιμα. Φαίνεται όμως ότι πολύς κόσμος δε συμμεριζόταν τις ανησυχίες μου –ο σεισμός και η προοπτική των διακοπών του ρεύματος, σε συνδυασμό με τις ελλείψεις αγαθών και βενζίνης, προκάλεσαν σε πολλούς την τάση να αγοράσουν όσο περισσότερα πράγματα μπορούσαν και να τα αποθηκεύσουν στα σπίτια τους. Μπορούσα να καταλάβω πώς αισθάνονταν, όμως δε σκόπευα να κάνω το ίδιο· παρόλα αυτά, βλέποντας όλα εκείνα τα άδεια ράφια και τις τεράστιες ουρές με τα γεμάτα καρότσια στα ταμεία του σούπερ-μάρκετ, αισθάνθηκα κι εγώ την ανάγκη να πάω να πάρω μερικά ακόμα πράγματα. Αυτό είναι που λέμε «υπερκατανάλωση», έτσι δεν είναι;
Αυτές οι ουρές στο σούπερ-μάρκετ και στα βενζινάδικα, με έκαναν να καταλάβω πώς πρέπει να αισθάνονταν οι άνθρωποι της γενιάς του πολέμου, οι άνθρωποι δηλαδή που έζησαν την εποχή των μεγάλων στερήσεων, καθώς και οι άνθρωποι που έχουν οικογένειες με μικρά παιδιά –οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να έχουν μια τρομερή αίσθηση πίεσης. Μέχρι τώρα, για μένα, η φράση «δεν υπάρχει ψωμί», δε σήμαινε και πολλά πράγματα –πολλές φορές έχω αγοράσει ψωμί ακόμα και αν δεν το χρειαζόμουν πραγματικά. Οι περισσότεροι υπάλληλοι εταιρειών στην Ιαπωνία, αγοράζουν το μεσημεριανό τους φαγητό από κάποιον φούρνο ή κάποιο μίνι-μάρκετ την ώρα που έχουν το διάλειμμά τους –μερικοί αγοράζουν ακόμα και το πρωινό τους από τα μαγαζιά αυτά. Βλέποντας τα ράφια των μαγαζιών αυτών άδεια από πολύ βασικά πράγματα όπως το ψωμί και τα στιγμιαία νουντλς, συνειδητοποίησα τι σημαίνει η λέξη «έλλειψη» και τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Μια φίλη μου, μου είπε κάτι ενδιαφέρον: αυτή η μανιακή κατανάλωση δε συμβαίνει μόνο εδώ, στην ανατολική πλευρά της Ιαπωνίας αλλά και στο Κανσάι, μια περιοχή που δεν πλήγηκε καθόλου από την καταστροφή. Αμέσως μετά τον σεισμό, τα ράφια των καταστημάτων ήταν, πιθανότατα, γεμάτα. Όμως επειδή η καταναλωτική συμπεριφορά των ανθρώπων άλλαξε, βιώσαμε αυτή την περιστασιακή έλλειψη αγαθών. Επίσης, επειδή η παραγωγή στις περιοχές που πλήγηκαν από τον σεισμό σταμάτησε ή μειώθηκε και επειδή υπάρχουν μεγάλα προβλήματα με τις μεταφορές και τα δίκτυα διανομής, οι άνθρωποι που πραγματικά χρειάζονται ορισμένα από τα αγαθά αυτή δεν μπορούν να τα έχουν. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, πολλά μαγαζιά να πακετάρουν αγαθά και να τα στέλνουν στις πληγείσες περιοχές· είδα με τα μάτια μου τέτοιες κούτες με αυτοκόλλητα που έλεγαν ότι έχουν προορισμό το Τοχόκου. Η Ένωση Πετρελαίου της Ιαπωνίας, έκανε κάτι περισσότερο: έβαλε στις εφημερίδες μια πληρωμένη καταχώρηση που ζητούσε από το κοινό να είναι πιο φειδωλό στην κατανάλωση των καυσίμων ώστε να ωφεληθούν οι άνθρωποι στις πληγείσες περιοχές. Τελικά, βέβαια, ο κόσμος κατάλαβε ότι δε χρειαζόταν να αγοράζει περισσότερο ρύζι ή ψωμί από όσο χρειάζεται για την επόμενη μέρα και η υπερκατανάλωση αυτή μειώθηκε.
Όλα αυτά με έκαναν να σκεφτώ ότι οι Ιάπωνες έχουμε την τάση να πιστεύουμε ότι η αίσθηση της ασφάλειας είναι δωρεάν. Μετά τον μεγάλο σεισμό του Κόμπε, την 11η Σεπτεμβρίου και το πρόβλημα με το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη να αναλάβουμε τις ευθύνες μας ατομικά· ακόμα στηριζόμαστε πολύ στο κράτος και τις υπηρεσίες που μας παρέχει η κοινωνία μας και το σύστημά μας, όμως διαμορφώσαμε μια αντίληψη ότι πρέπει εμείς οι ίδιοι να προστατεύουμε τον εαυτό μας και την οικογένειά μας. Αυτό, μας έκανε να ξεχάσουμε ότι το πνεύμα που βρίσκεται στη βάση του κοινωνικού μας συστήματος εδώ στην Ιαπωνία, είναι ένα πνεύμα στήριξης στον γείτονά μας, ένα πνεύμα συνεργασίας και αλληλοβοήθειας και μια αίσθηση ότι ο άνθρωπος που είναι δίπλα μας είναι σύντροφος και συνοδοιπόρος.
Μήπως τώρα ήρθε η ώρα να θυμηθούμε το πνεύμα αυτό και να το χρησιμοποιήσουμε σαν θεμέλιο για να χτίσουμε ξανά;
Τογιάμα Άτσουκο
0 comments:
Post a Comment