(12) Ένα ιδιωτικό πανηγύρι

Ο δρόμος με τα στολίδια του Ταναμπάτα

Το Ταναμπάτα Ματσούρι (Tanabata Matsuri/七夕祭) είναι μια από τις πιο πολυδιαφημισμένες ιαπωνικές γιορτές· όταν λέω «πολυδιαφημισμένες», εννοώ βεβαίως εντός Ιαπωνίας καθώς όπως όλοι γνωρίζουμε, τα μόνα ιαπωνικά πράγματα που είναι πολυδιαφημισμένα εκτός Ιαπωνίας είναι οι γκέισα, το Φούτζι, τα αυτοκίνητα, οι μαθήτριες, τα μάνγκα και το σούσι (παρεμπιπτόντως, ελπίζω κάποτε να βρω την ευκαιρία να παραπονεθώ σε κάποιον υψηλά ιστάμενο Ιάπωνα για το συγκεκριμένο θέμα, καθώς είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι για αυτή την περιορισμένη έκθεση της χώρας στο εξωτερικό ευθύνεται κατά κύριο λόγο η ίδια η χώρα και η νοοτροπία των ανθρώπων της, ειδικά αυτών που τη διοικούν). Όπως και να ‘χει, το Ταναμπάτα Ματσούρι, το πανηγύρι του Ιουλίου (ή του Αυγούστου, αναλόγως της περιοχής) είναι ένα από τα πιο δημοφιλή και αγαπητά καλοκαιρινά γεγονότα για τους Ιάπωνες. Σχεδόν τόσο δημοφιλές και αγαπητό, όσο και το εθνικό γυμνασιακό πρωτάθλημα μπέιζμπολ –αλλά γι αυτό θα μιλήσουμε κάποια άλλη στιγμή.

Η ιστορία πίσω από το Ταναμπάτα είναι ένας παλιός μύθος –αρκετά παλιός ώστε να έχει κινέζικη καταγωγή, όπως άλλωστε και πολλά άλλα παλιά ιαπωνικά πράγματα. Αφορά τα αστέρια Βέγα και Αλτάιρ στα οποία οι Κινέζοι (και οι Ιάπωνες), έχουν αντιστοιχίσει μια πριγκίπισσα-θεότητα, την Οριχίμε (Orihime/織姫 –κυριολεκτικά, «πριγκίπισσα που υφαίνει») και έναν αγελαδάρη-θεό, τον Χικομπόσι (Hikoboshi/彦星 –κυριολεκτικά, «αγόρι-αστέρι»). Η Οριχίμε και ο Χικομπόσι είναι μπλεγμένοι σε μια ιστορία αγάπης που τους θέλει να βρίσκονται στις απέναντι πλευρές του Αμανογκάουα (Amanogawa/天の川–κυριολεκτικά, «ουράνιου ποταμού» γνωστότερου σ’ εμάς ως «γαλαξία») και να συναντιούνται μόνο μια φορά τον χρόνο σύμφωνα με τις επιταγές του πατέρα της πριγκίπισσας ο οποίος είναι, βεβαίως, βασιλιάς και, βεβαίως, αυστηρός. Η ημέρα ή για την ακρίβεια, η νύχτα αυτή είναι η έβδομη νύχτα του έβδομου μήνα και αυτό ακριβώς σημαίνει και η ονομασία της γιορτής: έβδομη νύχτα.

Αυτό που θα δει κανείς παντού στην Ιαπωνία τις ημέρες πριν και κατά τη διάρκεια του Ταναμπάτα, είναι κλαδιά από μπαμπού πάνω στα οποία οι άνθρωποι κρεμούν χαρτάκια στα οποία έχουν γράψει ευχές (συνήθως για καλή τύχη σε σπουδές, εξετάσεις κ.λπ.) και διάφορα άλλα διακοσμητικά, συνήθως χάρτινα. Το «διάφορα άλλα διακοσμητικά» είναι η λέξη-κλειδί εδώ, καθώς στα μέρη που γίνονται μεγάλα πανηγύρια για το Ταναμπάτα (όπως είναι η Χιρατσούκα στην Καναγκάουα ή το Σεντάι στο Μιγιάγκι), οι διακοσμήσεις είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακές και επιτηδευμένες –σκεφτείτε το πιο βαρυφορτωμένο χριστουγεννιάτικο δέντρο που έχετε δει και πολλαπλασιάστε το τουλάχιστον επί 10! Συνήθως για την έκθεση των στολισμάτων αυτών επιλέγεται κάποιος κεντρικός δρόμος της πόλης και για μερικές μέρες, ο δρόμος αυτός γίνεται ακόμα πιο πολυσύχναστος καθώς γεμίζει από παράγκες που πουλάνε φαγητό και διάφορα άλλα αντικείμενα και από κόσμο που κάνει βόλτα, συχνά φορώντας γιουκάτα και τσόκαρα –την παραδοσιακή καλοκαιρινή ενδυμασία των Ιαπώνων που βλέπει κανείς σχεδόν πάντα στα καλοκαιρινά πανηγύρια.

Κάποια από τα στολίδια

Αυτά τα λίγα(;) περί Ταναμπάτα γενικότερα –κάποια στιγμή ίσως γράψω και περισσότερα και ανεβάσω κάποιες από τις φωτογραφίες που έχω από το Ταναμπάτα της Χιρατσούκα που είδα το καλοκαίρι του 2010. Αυτή τη φορά, ωστόσο, ήθελα να γράψω κάτι για ένα διαφορετικό Ταναμπάτα που έγινε στο Αγιάσε, στη μικρή πόλη της Καναγκάουα που βρίσκεται το σπίτι της μητέρας της Άτσουκο. Το Αγιάσε έχει μια ιδιομορφία: αν και η πόλη δε γιορτάζει το Ταναμπάτα, το γιορτάζει ο δρόμος στον οποίο βρίσκεται το σπίτι –μ’ άλλα λόγια, μια μοναδική γειτονιά σε μια πόλη περίπου 80.000 κατοίκων (η πόλη είναι μικρή για τα ιαπωνικά δεδομένα, όχι γενικά). Κάθε χρόνο λοιπόν, κάποιοι κάτοικοι (κυρίως άντρες) πηγαίνουν σε ένα κοντινό δασάκι από μπαμπού, κόβουν μερικά δέντρα ύψους περίπου 5-6 μέτρων, τα φέρνουν στη γειτονιά, τα στηρίζουν σε κάποια σημεία του δρόμου (συνήθως στις πόρτες των γκαράζ) και στη συνέχεια τα στολίζουν με στολίδια που φτιάχνουν στα σπίτια τους. Το δε βράδυ του Ταναμπάτα, μαζεύονται σε μια αυλή, στρώνουν τραπέζια και μουσαμάδες, φέρνουν καθένας κάποιο φαγητό και ποτό και περνούν το βράδυ τρώγοντας, πίνοντας και συζητώντας.

Φέτος είχα την τύχη να είμαι κι εγώ μέρος αυτής της γιορτής· προφανώς, έχοντας περάσει αρκετές μέρες εκεί, κάποιοι άνθρωποι με έχουν πολιτογραφήσει επίτιμο Αγιάσε-ίτη και μου ζήτησαν να πάω να βοηθήσω στο κόψιμο και στη μεταφορά των μπαμπού και, στη συνέχεια, με προσκάλεσαν να πάω και να καθίσω μαζί τους το βράδυ που θα γιόρταζαν. Βεβαίως δέχτηκα (βεβαίως, έκπληκτος καθώς μιλάμε για ένα μέρος στο οποίο ένας ξένος εξακολουθεί να θεωρείται αξιοπερίεργος), πήγα μαζί τους στο δάσος με τα μπαμπού (από μόνο του –κάποια στιγμή πρέπει να πάω και να τραβήξω μερικές φωτογραφίες εκεί, κάτι που δεν έκανα εκείνη την ημέρα καθώς είχα να ασχοληθώ με το κόψιμο και το κουβάλημα), κουβάλησα μαζί με τη μητέρα της Άτσουκο ένα τεράστιο μπαμπού και το βράδυ του Ταναμπάτα πήγα και κάθισα μαζί τους. Και βεβαίως, πέρασα μια χαρά.

Το Ταναμπάτα στο Αγιάσε είναι κάτι ελάχιστο σε σχέση με το Ταναμπάτα που είδα πέρσι στη Χιρατσούκα (ή φέτος στην Ασαγκάγια του Τόκιο). Όμως από μια άποψη είναι πολύ πιο όμορφο επειδή είναι κάτι που δε γίνεται για τουριστικούς λόγους όπως τα μεγάλα Ταναμπάτα αλλά επειδή οι άνθρωποι της γειτονιάς θέλουν να κρατήσουν μια παράδοση. Βεβαίως δεν αμφιβάλλω ότι το ίδιο μπορεί να ισχύει σε κάποιο βαθμό και στα μεγάλα Ταναμπάτα, όμως εκεί τα πράγματα παίρνουν αναπόφευκτα έναν χαρακτήρα πιο επίσημο καθώς εμπλέκονται οι δήμοι και οι επαγγελματικές και εμπορικές ενώσεις. Στο Αγιάσε, ξέρεις ότι αυτό που βλέπεις έχει γίνει μόνο και μόνο από την πρωτοβουλία των γειτόνων και ότι για τους ανθρώπους αυτούς, η γιορτή έχει μια πιο προσωπική σημασία.

Όπως είπα, δεν τράβηξα φωτογραφίες από το δάσος με τα μπαμπού –επειδή δεν μπορούσα. Όμως δεν τράβηξα φωτογραφίες και από την ημέρα της γιορτής και αυτό επειδή τότε δεν ήθελα. Οι άνθρωποι της γειτονιάς είναι αυτό ακριβώς: άνθρωποι της γειτονιάς, και το βράδυ αυτό είναι η προσωπική και κοινωνική τους διασκέδαση· συνεπώς θεώρησα ότι η φωτογράφιση και η δημοσιοποίηση των φωτογραφιών θα ήταν άπρεπη παράβαση του ιδιωτικού τους απορρήτου και προδοσία της εμπιστοσύνης τους. Τράβηξα όμως φωτογραφίες από τον στολισμένο δρόμο· δύο από αυτές συνοδεύουν το κείμενο αυτό και περισσότερες  υπάρχουν στο σχετικό άλμπουμ που έχω ανοίξει στο Πίκασα, εδώ. Τα στολίδια ίσως φανούν σε κάποιους κιτς. Και, βεβαίως, είναι –αυτός είναι και ο σκοπός των στολιδιών αυτού του τύπου: να είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το καθημερινό, κάτι χρωματιστό και φωνακλάδικο και γιορτινό. Και θυμηθείτε: όλα αυτά που βλέπετε στις φωτογραφίες φτιάχτηκαν από απλούς ανθρώπους, μανάδες και πατεράδες, παππούδες και γιαγιάδες, παιδιά και εγγόνια και εκφράζουν τη γιορτή όπως αυτοί την αντιλαμβάνονται. Είναι η γιορτή τους και, άρα, είναι πέρα από το καλόγουστο και το κακόγουστο.